Shiv Kumar Batalvi
ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ

Punjabi Writer
  

ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ

ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ (੧੯੩੬-੧੯੭੩) ਦਾ ਜਨਮ ਇਕ ਬਰਾਹਮਣ ਘਰਾਣੇ ਵਿਚ, ਬੜਾ ਪਿੰਡ ਲੋਹਟੀਆਂ, ਤਹਸੀਲ ਸ਼ਕਰਗੜ੍ਹ, ਜ਼ਿਲਾ ਸਿਆਲਕੋਟ (ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਨ) ਵਿਚ ਹੋਇਆ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਪੰਡਿਤ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਗੋਪਾਲ ਪਿੰਡ ਦੇ ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇਵੀ ਜੀ ਘਰੇਲੂ ਔਰਤ ਸਨ । ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਦ ੧੯੪੭ ਵਿਚ ਉਹ ਬਟਾਲੇ (ਜ਼ਿਲਾ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ) ਆ ਗਏ । ਇੱਥੇ ਹੀ ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੁਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ । ਉਹ ਰੁਮਾਂਟਿਕ ਕਵੀ ਸਨ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੁਰੀਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ੧੯੬੭ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਵਿ ਨਾਟ ਲੂਣਾਂ ਤੇ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ ਮਿਲਿਆ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਾਵਿ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ; ਪੀੜਾਂ ਦਾ ਪਰਾਗਾ, ਲਾਜਵੰਤੀ, ਆਟੇ ਦੀਆਂ ਚਿੜੀਆਂ, ਮੈਨੂੰ ਵਿਦਾ ਕਰੋ, ਦਰਦਮੰਦਾਂ ਦੀਆਂ ਆਹੀਂ, ਲੂਣਾਂ, ਮੈਂ ਤੇ ਮੈਂ, ਆਰਤੀ ਅਤੇ ਬਿਰਹਾ ਤੂੰ ਸੁਲਤਾਨ (ਚੋਣਵੀਂ ਕਵਿਤਾ) ।


ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ

ਸਵਾਗਤ
ਸਾਗਰ ਤੇ ਕਣੀਆਂ
ਸੋਗ
ਸ਼ਹਿਰ ਤੇਰੇ ਤਰਕਾਲਾਂ ਢਲੀਆਂ
ਹਾਦਸਾ
ਕਿਸਮਤ
ਕੀ ਪੁੱਛਦਿਉ ਹਾਲ ਫ਼ਕੀਰਾਂ ਦਾ
ਕੌਣ ਮੇਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਆ ਕੇ ਮੁੜ ਗਿਆ
ਗ਼ਮਾਂ ਦੀ ਰਾਤ
ਚੰਬੇ ਦਾ ਫੁੱਲ
ਡਾਚੀ ਸਹਿਕਦੀ
ਜਦ ਵੀ ਤੇਰਾ ਦੀਦਾਰ ਹੋਵੇਗਾ
ਜਾਚ ਮੈਨੂੰ ਆ ਗਈ
ਤੀਰਥ
ਤੂੰ ਵਿਦਾ ਹੋਇਉਂ
ਦਿਲ ਗ਼ਰੀਬ-ਅੱਜ ਫੇਰ ਦਿਲ ਗ਼ਰੀਬ ਇਕ
ਮਿਰਚਾਂ ਦੇ ਪੱਤਰ
ਮੇਰੇ ਨਾਮੁਰਾਦ ਇੱਸ਼ਕ ਦਾ
ਮੈਂ ਅਧੂਰੇ ਗੀਤ ਦੀ ਇਕ ਸਤਰ ਹਾਂ
ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਦੋਸਤਾ (ਗ਼ਜ਼ਲ)
ਮੈਨੂੰ ਤੇਰਾ ਸ਼ਬਾਬ ਲੈ ਬੈਠਾ
ਰਾਤ ਗਈ ਕਰ ਤਾਰਾ ਤਾਰਾ
ਰੋਗ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਗਿਆ
ਲਾਜਵੰਤੀ (ਕਵਿਤਾ)
ਲੋਹੇ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ

ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ

ਉਮਰਾਂ ਦੇ ਸਰਵਰ
ਉੱਚੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੇ
ਅੱਖ ਕਾਸ਼ਨੀ
ਅੱਧੀ ਰਾਤੀਂ ਪੌਣਾਂ ਵਿਚ
ਅੰਬੜੀਏ ਸੁਗੰਧੜੀਏ
ਇਹ ਕੇਹੇ ਦਿਨ ਆਏ
ਇਹ ਮੇਰਾ ਗੀਤ
ਇਕ ਅੱਧ ਗੀਤ ਉਧਾਰਾ ਹੋਰ ਦਿਉ
(ਇਕ) ਸਾਹ ਸੱਜਣਾਂ ਦਾ
ਸਾਨੂੰ ਟੋਰ ਅੰਬੜੀਏ ਟੋਰ
ਸ਼ਿਕਰਾ-ਮੈਂ ਇਕ ਸ਼ਿਕਰਾ ਯਾਰ ਬਣਾਇਆ
ਹਾਏ ਨੀ ਮੁੰਡਾ ਲੰਬੜਾਂ ਦਾ
ਗਲੋੜੀਆਂ
ਚੰਬੇ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ਬੋ
ਚੀਰੇ ਵਾਲਿਆ
ਜਿਥੇ ਇਤਰਾਂ ਦੇ ਵਗਦੇ ਨੇ ਚੋ
ਜਿੰਦ ਮਜਾਜਣ
ਜਿੰਦੂ ਦੇ ਬਾਗ਼ੀਂ
ਢੋਲੀਆ ਵੇ ਢੋਲੀਆ
ਧਰਮੀ ਬਾਬਲਾ-ਜਦ ਪੈਣ ਕਪਾਹੀ ਫੁੱਲ
ਨਦੀਆਂ ਵਾਹੁ ਵਿਛੁੰਨੀਆਂ
ਪਰਦੇਸ ਵੱਸਣ ਵਾਲਿਆ
ਪ੍ਰੀਤ ਲਹਿਰ
ਪੀੜਾਂ ਦਾ ਪਰਾਗਾ
ਬਾਬਲ ਜੀ
ਬਿਰਹੜਾ-ਲੋਕੀਂ ਪੂਜਣ ਰੱਬ
ਬੋਲ ਵੇ ਮੁਖੋਂ ਬੋਲ
ਮਾਏ ਨੀ ਮਾਏ
ਮਿੱਟੀ
ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਬਾਵੇ
ਮੇਰਾ ਢਲ ਚੱਲਿਆ ਪਰਛਾਵਾਂ
ਮੇਰੀ ਉਮਰਾ ਬੀਤੀ ਜਾਏ
ਮੇਰੀ ਝਾਂਜਰ ਤੇਰਾ ਨਾਂ ਲੈਂਦੀ
ਮੇਰੇ ਰਾਮ ਜੀਓ
ਮੇਰੇ ਰੰਗ ਦਾ ਪਾਣੀ
ਮੈਨੂੰ ਵਿਦਾ ਕਰੋ
ਮੈਂ ਕੱਲ੍ਹ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣਾ
ਪੁਰੇ ਦੀਏ ਪੌਣੇ (ਗੀਤ)
ਰਾਤ ਚਾਨਣੀ ਮੈਂ ਟੁਰਾਂ
ਰਾਤਾਂ ਕਾਲੀਆਂ (ਝੁਰਮਟ ਬੋਲੇ)
ਰਿਸ਼ਮ ਰੁਪਹਿਲੀ
ਲੱਛੀ ਕੁੜੀ
ਲੂਣਾ-ਧਰਮੀ ਬਾਬਲ ਪਾਪ ਕਮਾਇਆ
ਵਾਸਤਾ ਈ ਮੇਰਾ
ਵੇ ਮਾਹੀਆ

ਪੰਜਾਬੀ ਰਾਈਟਰਵਾਂ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ

ਅਸਾਂ ਤਾਂ ਜੋਬਨ ਰੁੱਤੇ ਮਰਨਾ
ਇਲਜ਼ਾਮ
ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ-ਇਕ ਕੁੜੀ ਜਿਦ੍ਹਾ ਨਾਂ ਮੁਹੱਬਤ
ਸੱਦਾ (ਚੜ੍ਹ ਆ, ਚੜ੍ਹ ਆ, ਚੜ੍ਹ ਆ)
ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਮੌਤ
ਸ਼ਰੀਂਹ ਦੇ ਫੁੱਲ
ਸ਼ੀਸ਼ੋ
ਹੰਝੂਆਂ ਦੀ ਛਬੀਲ
ਹਿਜੜਾ
ਹੈ ਰਾਤ ਕਿੰਨੀ ਕੁ ਦੇਰ ਹਾਲੇ
ਕਰਜ਼-ਅੱਜ ਦਿਨ ਚੜ੍ਹਿਆ ਤੇਰੇ ਰੰਗ ਵਰਗਾ
ਕੰਡਿਆਲੀ ਥੋਰ੍ਹ
ਚਾਂਦੀ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ
ਚੁੰਮਣ
ਜ਼ਖ਼ਮ
ਤਕਦੀਰ ਦੇ ਬਾਗ਼ੀਂ
ਥੱਬਾ ਕੁ ਜ਼ੁਲਫ਼ਾਂ ਵਾਲਿਆ
ਨੂਰਾਂ
ਪੰਛੀ ਹੋ ਜਾਵਾਂ
ਬਿਰਹਾ
ਮਨ ਮੰਦਰ
ਮਾਂ
ਯਾਰ ਦੀ ਮੜ੍ਹੀ 'ਤੇ
ਰੁੱਖ
ਰੋਜੜੇ
ਵਿਧਵਾ ਰੁੱਤ
ਵੀਨਸ ਦਾ ਬੁੱਤ